Uprząż wspinaczkowa. Uprząż na Via Ferraty
Rękawiczki na via ferraty
4 czerwca 2022
Z dziećmi na via ferraty
21 lipca 2022
1. Wstęp
Uprząż wspinaczkowa to podstawowy i zarazem bardzo ważny element wyposażenia współczesnego wspinacza. Przy czym, przez wspinaczkę nie rozumiemy wyłącznie wspinaczkę skalną, do której to pierwotnie projektowano uprzęże, ale szereg aktywności sportowych i turystycznych, w których człowiek narażony jest na upadek z wysokości (np. na via ferratach).
Decydując się na zakup swojej pierwszej, wyjątkowej uprzęży na via ferraty warto spojrzeć na temat z szerszej perspektywy. Tą szerszą perspektywą jest nasza przyszłość. Musimy sobie zadać pytanie, czy ferraty to jedyna aktywność, która rozkocha nas w sobie bez pamięci, a może, gdy doświadczymy tego wspaniałego wertykalnego świata zapragniemy iść wyżej i dalej? Jeżeli tak, a z ręką na sercu możemy was zapewnić, że tak właśnie się stanie, to czy zakup uprzęży pod via ferraty i tylko pod ferraty będzie rozsądnym rozwiązaniem?
A może warto będzie poszukać takiej uprzęży, która pozwoli wam działać nie tylko na ferratach, ale też w górach wysokich? Jeżeli już teraz znacie odpowiedź na to pytanie to możemy was zapewnić, że niczego nie możecie być pewni! Dziś ferraty, jutro wspinaczka skałkowa, a pojutrze góry wysokie. Świat ewoluuje, a my razem z nim.
Jedyna pewna rzecz to zmiany! Zapraszam do przeczytania artykułu poświęconego uprzężom pod via ferraty, a więc uprzężom wspinaczkowym!
2. Czym jest uprząż wspinaczkowa
Uprząż wspinaczkowa jest jednym z kilku elementów łańcucha asekuracyjnego i jej zadaniem jest zabezpieczenie wspinacza, turysty ferratowego, czy też turysty górskiego przed niebezpiecznymi skutkami odpadnięcia od ściany, czy też upadku do szczeliny, np. brzeżnej w Tatrach, czy też lodowej na lodowcach gdzieś w Alpach.
Konstrukcja uprzęży i materiały zastosowane do jej budowy minimalizują skutki działania sił na ciało człowieka, wygenerowanych właśnie upadkiem i hamowaniem lotu. Rzecz jasna, sama uprząż nie pochłania energii upadku, robi to. m.in. lina wspinaczkowa (np. lina do turystyki) i szereg innych elementów w łańcuchu asekuracyjnym, to jednak pewna jej bezwładność, oraz specjalna budowa sprawiają, że część energii udaru rozkłada się na uprzęży (uderzenie jest bezpiecznie przenoszone na ciało człowieka).
3. Konstrukcja uprzęży wspinaczkowej (biodrowa)
4. Rodzaje uprzęży wspinaczkowych
Współczesne uprzęże wspinaczkowe są wagi piórkowej, i ich nieznaczne różnice wagowe zależą w dużej mierze od ich przeznaczenia i zastosowanych rozwiązań. Zanim jednak omówimy rodzaje uprzęży według ich zastosowań, musimy dokonać podstawowego podziału uprzęży wspinaczkowych.
4.1. Uprząż biodrowa
Uprząż biodrowa, zwana również uprzężą dolną jest najbardziej popularnym typem uprzęży. Składa się z pasa biodrowego obejmującego talię, oraz pasów udowych, w które wsuwamy nogi. Pas biodrowy i pasy udowe połączone są ze sobą łącznikiem centralnym, zwanym również uchem asekuracyjno-zjazdowym.
Łącznik centralny jest najważniejszym i zarazem najmocniejszym elementem uprzęży, ponieważ to on będzie przez nas wykorzystywany do asekuracji partnera, czy też do zjazdów na linie. Uprząż biodrowa wyposażona jest również w szpejarki, a więc boczne pętle do transportu sprzętu wspinaczkowego. Ich wytrzymałość zaprojektowana jest na, mniej więcej, 5 kg, dlatego w żadnym wypadku nie wolno nam przywiązywać się do szpejarek.
4.2. Uprząż piersiowa
Uprząż piersiowa, zwana również uprzężą górną zakładana jest na klatkę piersiową. Nie możemy stosować jej samodzielnie, a jedynie jako formę uzupełnienia do uprzęży biodrowej (np. gdy poruszamy się z ciężkim plecakiem i istnieje ryzyko obrócenia nas do góry nogami).
Uprząż piersiową możemy też wykorzystywać jako narzędzie do transportu sprzętu wspinaczkowego (ekspresów, karabinków, friendów i innych elementów wyposażenia), o ile posiada tzw. szpejarki, czyli pętle do transportu. Chociaż i bez nich można z powodzeniem wykorzystywać ten typ uprzęży do uporządkowania przenoszonego sprzętu wspinaczkowego.
4.3. Uprząż pełna
Według UIAA (International Climbing and Mountain Federation) ten typ uprzęży zapewnia największy poziom bezpieczeństwa. Uprząż pełna jest to połączenie uprzęży piersiowej i biodrowej (górnej i dolnej), przy czym nie jest to uprząż kombinowana, tylko wyprodukowana jako uprząż kompletna.
Ten typ uprzęży stosuje się często, gdy poruszamy się z ciężkim plecakiem i nasz środek ciężkości przesunięty jest duży wyżej. Dzięki takiemu rozwiązaniu, podczas upadku nie grozi nam ryzyko obrócenia się do góry nogami, ewentualnie, gdy już do tego dojdzie (z ciężkim plecakiem), bo zaliczyliśmy upadek głową w dół, dość szybko powrócimy do pozycji wyprostowanej, a więc głową do góry.
Uprząż pełna (kompletna) bardzo często wykorzystywana jest do asekuracji dzieci w przedziale wiekowym od 4 do 9 lat i o masie średnio do 30 kg. Jest tak ponieważ, po pierwsze, dzieci mają słabo wykształcone biodra, czy też wcięcie nad kościami biodrowymi i łatwo mogą wysunąć się (wypaść) z uprzęży, a po drugie, nasze pociechy, ze względu na inną budowę anatomiczną, środek ciężkości mają przesunięty dużo wyżej od osób dorosłych i łatwo mogą się obrócić głową w dół.
Z tego właśnie względu, gdy idziemy z dziećmi na via ferraty zawsze powinniśmy je ubierać w uprzęże pełne. O poruszaniu się z dziećmi na via ferratach i o asekuracji na żelaznych perciach przeczytacie w artykule Z dziećmi na via ferratach.
4.4. Uprząż kombinowana
Uprząż kombinowana to nic innego jak połączenie dwóch rodzajów uprzęży, a więc uprzęży biodrowej (dolnej) i uprzęży piersiowej (górnej) w jeden układ. Połączenie obu uprzęży uzyskuje się poprzez odpowiednie dowiązanie się do liny asekuracyjnej.
W przypadku braku uprzęży piersiowej, gdy posiadamy tylko uprząż biodrową (dolną), możemy zastosować uprząż improwizowaną z szytej pętli. W tym połączeniu chodzi o to, żeby uprząż dolną połączyć z uprzężą piersiową improwizowaną z pętli i przesunąć ogólny środek ciężkości bliżej klatki piersiowej.
-
- Uprząż pełna, kombinowana i improwizowana z pętli
-
- Uprząż pełna, kombinowana i improwizowana z pętli
4.5. Dedykowana uprząż via ferrata
Jeszcze do niedawna ten typ uprzęży nie istniał!n Tak, nie istniał. Jest to wynalazek, a może potrzeba biznesowa ostatnich kilku lat. Oczywiście, mowa tutaj o uprzęży dedykowanej wyłącznie do poruszania się po via ferratach. Natomiast, jeśli chodzi o uprzęże wspinaczkowe, na via ferratach były i są one od lat wykorzystywane z powodzeniem, i chyba długo się to nie zmieni.
W końcu, klasyczna, najbardziej popularna uprząż biodrowa (dolna), to konstrukcja niemalże idealna. Jest wygodna, lekka, daje duże poczucie bezpieczeństwa, produkowana jest z bardzo wytrzymałych materiałów, i można ją wykorzystywać do wszystkich aktywności sportowych i turystycznych, w których istnieje ryzyko upadku.
Wszystko jednak ewoluuje, rynek nie znosi próżni, a firmy outdoorowe, których jest bardzo dużo, cały czas opracowują nowatorskie rozwiązania, żeby przyciągnąć do siebie klienta. Tak właśnie jest przypadku uprzęży dedykowanych via ferratom. Od niedawna na rynku polskim możemy znaleźć uprzęże do via ferrat niemieckiej firmy Edelrid. W instrukcji obsługi poświęconej ich użytkowaniu znaleźć możemy zapis, że jedynym dozwolonym obszarem zastosowania tych uprzęży są wspinaczki typu via ferrata (i nic więcej).
Z czego to wynika? Z konstrukcji tych uprzęży, bo są to uprzęże typu all-in-one z zintegrowanym absorberem energii, który ukryty został w pasach udowych. Uprzęże wyposażone są absorbery energii spełniające europejskie normy, elastyczne ramiona, typowe dla samodzielnych lonży na via ferraty, oraz karabinki typu K pod via ferraty.
Czy takie rozwiązanie godne jest polecenia? Z jednej strony jest to bardzo ciekawa konstrukcja i jeżeli planujemy poruszać się wyłącznie po via ferratach to zakup takiego zestawu może być dobrym wyborem. Patrząc jednak na to z szerszej perspektywy, tak wyspecjalizowane uprzęże i ich liczne wykluczenia z użytkowania (zobacz manual na stronie Edelrida), sprawiają, że poza ferratami nigdzie indziej ich nie użyjemy.
Z drugiej strony, czasy, w których mieliśmy w swoich szafach jedną uprząż dawno się skończyły. Obecnie sporo wspinaczy, turystów górskich i ferratowych posiada kilka rodzajów uprzęży. W jednych uprzężach wspinamy się sportowo w skałkach. Inne zakładamy na wyjazdy alpejskie, czy też w góry latem i zimą, a jeszcze inne bierzemy, gdy wyruszamy na skitury.
4.6. Uprząż improwizowana z liny, pętli wspinaczkowych
Uprzęże improwizowane z lin i pętli wspinaczkowych to jeden z ostatnich rodzajów uprzęży. Stosowane są doraźne i bardzo awaryjnie. Do ich wykonania potrzebujemy liny wspinaczkowej, np. liny którą zabraliśmy na wspinaczkę, ale zapominając jednocześnie uprzęży, albo zszywanych pętli wspinaczkowych. O uprzężach improwizowanych przeczytacie w osobnym artykule.
4.7. Szpejarka. Uprząż piersiowa
Wśród dostępnych na rynku uprzęży znaleźć możemy uprzęże pomocnicze, tzw. uprzęże sprzętowe, nazywane również szpejarkami. Ten typ uprzęży dedykowany jest wyłącznie do transportu dużej ilości sprzętu wspinaczkowego. Chyba, że do czynienia mamy z uprzężami piersiowymi uzupełniającymi uprzęże biodrowe, które dodatkowo wyposażone są w pętle do transportu. Niestety, przeglądając ofertę dostępnych uprzęży piersiowych bardzo ciężko znaleźć takie, które będąc elementem uprzęży kombinowanej wyposażone są również w pętle do transportu.
5. Rodzaje uprzęży wspinaczkowych według ich zastosowania
Znając już podstawowy podział uprzęży na uprzęże biodrowe, piersiowe, pełne, kombinowane, improwizowane, szpejarki, należy zastanowić się do czego będziemy je wykorzystywać, i mając tę wiedzę, albo ogólny rys naszych outdoorowych zainteresowań, dobrać taką, albo takie, które zaoferują nam szerokie spektrum zastosowań. O ile tego chcemy!
Zadanie nie jest łatwe, ponieważ w zależności od ich przeznaczenia, uprzęże różnią się między sobą, a sytuację komplikują również sami producenci, którzy mocno już nasycili rynek różnymi rozwiązaniami, i wciąż prześcigają się nowatorskimi rozwiązaniami.
Do dyspozycji możemy mieć uprzęże wyposażone wyposażone w duże ilości pętli do transportu szpeju (tzw. szpejarki), uprzęże wyposażone w wyjątkowo szerokie i w pełni regulowane pasy udowe i biodrowe, dodatkowe mocowania pod karabinki na śruby lodowe, odpinane tylne elastyczne pasy podtrzymujące pętle udowe (do nagłych, niespodziewanych akcji toaletowych), szybkoschnące wyściółki, i zapewne, nie jest to koniec w tym szalonym wyścigu marketingowym.
5.1. Uprząż wspinaczkowa w góry
Przez uprząż wspinaczkową w góry tak naprawdę rozumiemy szeroki zakres działalności, w którym pojawiają się właśnie.. góry! Mogą to być: turystyka alpejska, taternictwo, wspinaczka lodowa, wspinaczka wysokogórska latem i zimą.
Gdy planujemy działania w górach, a więc chcemy wspinać się w Tatrach latem i zimą, uprawiać turystykę zimową, czy też turystykę alpejską, to do takiej działalności powinniśmy rozważyć zakup uprzęży w pełni regulowanej. W takich uprzężach pasy udowe powinny dać się regulować w szerokim zakresie, ponieważ idąc w góry zimą będziemy ubrani w większą ilość odzieży, na którą trzeba będzie wciągnąć uprząż. Również zastosowanie dwóch klamer do regulacji pasa biodrowego może okazać się bardzo wygodnym rozwiązaniem. Nigdy nie mamy pewności jak wiele ubrań na siebie będziemy musieli założyć, a dwie klamry ułatwią ściągnięcie i dopasowanie pasa pod aktualny gabaryt.
Również ilość szpejarek (pętli do transportu sprzętu) będzie tutaj istotna. Działając w górach sprzętu zawsze mamy dużo więcej. Jego wygodne rozmieszczenie zależeć będzie właśnie od ilości zastosowanych szpejarek. Posiadanie min. 4 pętli do transportu to naprawdę rozsądne rozwiązanie.
W przypadku wspinaczki lodowej warto dobrać taką uprząż, żeby można było do niej zamontować specjalne plastikowe karabinki do transportu śrub lodowych (tzw.caritool).
Wszystkie te dodatkowe zastosowania sprawiają, że ten typ uprzęży jest masywniejszy. Taka uprząż będzie duża, mniej wygodna i przede wszystkim, znacznie droższa. Gdy jednak zaczniemy ją wykorzystywać do tych wszystkich wspaniałych aktywności związanych z górami, od via ferrat, przez Tatry po Himalaje, docenimy właśnie jej uniwersalność.
5.2. Uprząż do wspinaczki skałkowej i sportowej
Jeżeli planujemy wspinać się w skałach i interesuje nas tylko ten typ działalności to najlepszym rozwiązaniem będzie prosta, lekka uprząż biodrowa z minimalną ilością klamer do regulacji. Uprzęże sportowe często pozbawione są możliwości regulacji pasów udowych, bo ich zastosowanie jest niepotrzebne.
Wspinamy się, gdy jest ciepło, nie mamy na sobie za wiele odzieży, więc nie ma potrzeby regulowania pasów udowych, w ścianie wisimy relatywnie krótko, gdy np. opuszcza nas partner, lub gdy wyłapuje nasz lot, a sama uprząż pod względem rozmiaru jest do nas idealnie dopasowana (np. w rozmiarze S, M, L, XL lub XXL).
Takie uprzęże są lekkie i zazwyczaj tanie. Jednak ich wadą jest to, że pasy biodrowe i udowe, z racji tego, że wisimy w nich dość krótko, nie są zbyt obszerne, a zatem nadmiernie wygodne. Jednak ich zaletą jest właśnie cena i waga, oraz kompaktowość – niektóre modele dają się schować do większych kieszeni w spodniach!
5.3. Uprzęże do skituringu, skialpinizmu
Ten typ uprzęży użytkowany jest raczej bardzo rzadko, a jeżeli coś używa się rzadko to powinno to być lekkie i kompaktowe! I tak właśnie jest w tego typu uprzężach. Uprzęże do ski-alpinizmu, skitringu wyciąga się z plecaka bardzo sporadycznie. A to co używa się sporadycznie powinno być lekkie, kompaktowe, a więc nie zajmujące dużo miejsca.
Na rynku sprzętu wspinaczkowego, turystycznego znajdziecie wiele takich modeli.
5.4. Uprzęże uniwersalne (all size)
Uprzęże uniwersalne produkowane są do masowych zastosowań! Ich zaletą jest to, że dają się w pełni regulować od rozmiarów dla dzieci (XXS), po rozmiary naprawdę obszerne (XL, XXL). Uprzęże tego typu często wykorzystywane są przez szkoły górskie do szkoleń związanych z turystyką zimową, turystyką ferratową, czy też turystyką alpejską.
Od klasycznych uprzęży wspinaczkowych (w pewnym zakresie rozmiarów) różnią się tym, że są mniej wygodne, posiadają mniej szpejarek (max. 2) i do wiązania się wykorzystywany jest jeden punkt do przewiązywania się (inny typ łącznika centralnego).
Ich niebywałą zaletą jest niska cena i bardzo szeroka uniwersalność rozmiarowa (tzw. od cieniasa po grubasa).
-
- Uprząż uniwersalna. Jeden punkt przewiązania. Łącznik centralny
-
- Uprząż uniwersalna Petzla. Dwa punky przewiązania
-
- Uprząż uniwersalna Petzla
6. Jaka uprząż na via ferraty?
Posiadając tak wielki wybór wśród dostępnych modeli uprzęży można naprawdę dostać zawrotu głowy. Jaką wybrać uprząż na via ferraty? Czy kupić konkretną uprząż sportową, lekką, nieregulowaną, dobraną do moich rozmiarów, czy też w pełni regulowaną, ale za to ciężką i nie zawsze wygodną? A może należy kupić tą dedykowaną do via ferrat?
Z doświadczenia wiemy, że nie ma czegoś takiego, co byłoby idealne do wszystkich dostępnych aktywności! Z drugiej strony, gdybyśmy musieli kupować uprzęże do każdej aktywności z osobna to ilość sprzętu w naszej szafie byłaby ogromna.
Przez te wszystkie lata działalności turystycznej i wspinaczkowej w górach, w skałach, na via ferratach nauczyliśmy się, że dobierając sprzęt trzeba iść na kompromis, ale do pewnego stopnia. Dlatego, rozsądnym rozwiązaniem, dającym szeroki zakres wykorzystania uprzęży, będzie zakup... dwóch modeli!
Modelem pierwszym mogłaby być klasyczna uprząż sportowa, lekka, kompaktowa i przeznaczona do wspinaczki skałkowej, a więc również do turystyki ferratowej, ale najlepiej jakby miała regulowane pasy udowe i minimum 2 szpejarki (chociaż wygodniej mieć ich 4).
Model drugi to w pełni regulowana uprząż z minimum 4 szpejarkami, klamrami na pasach udowych i dwoma klamrami w pasie biodrowym, dodatkowo z opcją przymocowania karabinków caritool pod śruby lodowe, a więc do szeroko rozumianej i zaawansowanej turystyki tatrzańskiej, alpejskiej (również z elementami wspinania). Taka uprząż nadaje się do działalności w górach, ale z powodzeniem może być też używana na ferratach, czy też podczas sportowych wspinaczek skalnych.
Jeżeli jednak nie planujecie się wspinać i nie zamierzacie działać w górach (zimą, latem, poza szlakami), a via ferraty są dla was tą jedyną sensowną aktywnością i nic ponadto was nie interesuje, to zakup dedykowanej uprzęży pod via ferraty niemieckiej firmy Edelrid może okazać się strzałem w dziesiątkę.
Poza funkcjonalnością i kompaktową budową uprzęże te są naprawdę ładne, a wiemy, że my ludzie gór często lubimy kupować oczami. W końcu daje to nam tyle radości.
W tym wszystkim jest jednak jeden, naprawdę kluczowy haczyk! W uprzężach dedykowanych Edelrida zastosowano zintegrowany absorber energii ukryty w pasach udowych, który, gdy się rozpruje podczas wyłapywania lotu, zmusi was do zakupu nowej uprzęży! Dlaczego taka jest konieczność? Ponieważ zastosowane w tych uprzężach lonże na via ferraty z włókienniczym absorberem energii działają na zasadzie rozrywania zszytej taśmy (pochłaniany jest w ten sposób udar na wspinacza), a to co się rozerwie nie może być już użyte drugi raz! Po prostu nie będzie to działać.
Na wesoło - Ragnar Lodbrok jedzie z nami na ferraty :)
-
- Ragnar Lodbrok na via ferratach
-
- Ragnar Lodbrok na via ferratach
2 Comments
Bardzo fajny przeglad dostepnych rozwiazan. Dla poczatkujavych z pewnoscia pozwoli na lepsze rozeznanie sie w temacie i podjecie wlasciwej decyzji o zakupie uprzezy dopasowanej do planowanej aktywnosci gorskiej.
Dzieki wielkie za ten artykul.
Bardzo dziękuję za miłe słowa. Artykuł będzie jeszcze aktualizowany. Niebawem pojawią się jeszcze zdjęcia poszczególnych typów uprzęży. Pozdrawiam serdecznie, do zobaczenia w górach!