Gruzja to kraj, w którym gość jest katalizatorem wydarzeń. Gość wywołuje amok. I to zarówno gość planowany, jak i ten, który trafia w to miejsce przypadkowo. Gruzini wiedzą, że mają opinię najbardziej gościnnego narodu pod słońcem (…) starają się dorastać do tego stereotypu, wkładając w to dużo ciężkiej pracy. Czy jest to na pokaz? Nie sądzę. A może mają w tym swój ukryty interes? Spotkałem się w Polsce z takimi opiniami, i w większości przypadków były one niesprawiedliwe. Nasza Pani choć biedna, serce dla swoich gości miała wielkie, i niosła naprawdę ciężki telewizor. Nigdy nie oceniaj po wyglądzie. Bogate serce może ukrywać się pod nędznym płaszczem.

Nerwowo spojrzałem na Tomka. Jego aparat fotograficzny nawet nie drgnął. Mój również milczał, ale jakoś nie miałem odwagi po niego sięgnąć. To była jej druga próba. Pierwsza próba miała miejsce kilkadziesiąt minut wcześniej i zakończyła się fiaskiem. Mimo usilnych prób, jej stare tranzystorowe radio nie wydawało z siebie dźwięku. Niezrażona niepowodzeniem, wciąż chcąc się upodobać swoim gościom, zeszła na dół i po chwili przyniosła telewizor. I on milczał. Milczeliśmy również my, świadomi doniosłości chwili. Każde zbędne słowo mogło zburzyć tą dziwną, pełną pietyzmu atmosferę. Nie było w tym kiczu. I nie chcieliśmy być gruboskórni. Nie mogliśmy być, ponieważ szok, który u nas wywołała, wciąż trzymał naszą czwórkę w oniemieniu. Staruszka wreszcie dała za wygraną, usiadła i zaczęła swoją opowieść łamanym gruzińsko-rosyjskim.

Od dłuższego czasu zamieszkiwała opuszczone schronisko turystyczne – turbazę. Jej dzieci wyemigrowały do Ameryki za lepszym światem, a ona została sama.
- Dobrze zrobili - mówiła. – Tam mają lepsze życie... ale... - tu na chwilę jej głos się załamał - już niebawem mnie odwiedzą, wiecie... prawda?
Jej ostatnie słowa były niczym imperatyw. Skinęliśmy posłusznie głowami. Gdy wypowiadała te ostatnie słowa, mimo lekkiego zawahania, na jej twarzy pojawił się promienisty uśmiech. I my się uśmiechnęliśmy. Po chwili spochmurniała, machnęła nerwowo ręką, ale jakby od niechcenia, chyba bardziej do swoich myśli, niż do wypowiedzianych słów. Po chwili wstała i pospiesznie ruszyła w stronę otwartych drzwi domu. Dźwięk pracującego auto fokusa wyrwał mnie z zawieszenia. Tomek złapał za aparat, ale i tym razem był spóźniony.

– Idę – powiedział Tomek, po czym wstał i ruszył z aparatem fotograficznym w kierunku otwartych drzwi. Po kilku minutach wrócił z dwoma wyszczerbionymi talerzami, na których leżały świeże śliwki, podstarzały biały ser, dość twardy i wysuszony, oraz dziwnie smakujące powidła.
– To wszystko co ma.
– Co? 
– Jej lodówka jest pusta.
– Ale, że co... nie ma jedzenia? – Z niedowierzaniem zapytał Damian. Tomek tylko wzruszył ramionami i po chwili dodał.
– No tak, przyniosłem wszystko co miała schowane w lodówce.
Cóż. Swanowie to naród niebogaty. Co można wycisnąć ze skał leżących pod samym niebem? Jęczmień, ziemniaki, maleńkie krowy i chude świnie, a gdy jest dużo słońca, nawet trochę owoców. Lato jest tu krótkie, a zima bywa długa i surowa. Naprawdę surowa. Co innego w dolinach na zachodzie kraju, gdzie wzburzona rzeka Inguri rozlewa się na żyzne gleby. Tam wszystkiego jest pod dostatkiem. A w górach życie zawsze było ciężkie. Może to i dobrze? Trudne warunki uczą pokory, rozwijają hart ducha i ciała, i wciąż pozwalają cieszyć się drobnostkami. Szczerze i autentycznie.

Do babci trafiliśmy całkiem przypadkiem. Staruszka wypatrzyła nas na tarasie swaneckiej wieży, gdy bezradnie, niczym dzieci we mgle, kręciliśmy się przy zaryglowanych drzwiach. W Lentheki (Dolna Swanetia) ostała się tylko jedna taka konstrukcja, a człowiek, który miał do niej klucze, był nieobecny. Gdy mieliśmy już odejść, z drewnianego domu u podnóża wieży wyszła ona. Od razu, bez wahania zaprosiła nas do środka. A my zaintrygowani, wciąż wierząc, że uda nam się dostać do wieży, przyjęliśmy zaproszenie. Gdybyśmy odmówili, byłaby to dla niej zniewaga. Gościny nie wolno odmawiać, bowiem dla każdego Gruzina gość jest prezentem od Boga. Co ciekawe, ta gruzińska gościnność rozciąga się również na wrogów. Gdyby wróg zapukał i przekroczył próg gruzińskiego domu, i gdyby nawet przyniósł gospodarzowi na talerzu głowę jego syna, nie wolno mu wyrządzić krzywdy. Nie wtedy, gdy przychodzi w gościnę. Brzmi to trochę jak fantasmagoria, ale tak właśnie jest, albo tak właśnie kiedyś było. Dom to świętość, którą celebruje wspólny posiłek.

Aleksander Kuzniecow, alpinista i naoczny świadek gruzińskiej gościnności, napisał kiedyś: Gospodarze jak zawsze, podając na stół to co mają najlepszego, przepraszają za liche przyjęcie, za skromne ugoszczenie, chociaż wszyscy wiedzą, że sami nie co dzień widzą takie jedzenie. Znając ten obyczaj jesteśmy pewni, że naprawdę nic więcej nie mają.

Z talerza szybko zniknęły śliwki. Maczane w słonych powidłach smakowały osobliwie, a ser był stary i wysuszony, ale i jego spróbowaliśmy. Brakowało tylko chleba.
– Wyciągnij nasz – zarządził Tomek. No i wyciągnąłem. Widok chleba sprawił jej przyjemność. Staruszka uśmiechała się i z aprobatą kiwała głową, a my chcąc podtrzymać rozmowę, wskazaliśmy jej urokliwą, białą cerkiew na szczycie wysokiego wzgórza.
– Zaprowadzę was tam – rzekła bez wahania i zaprowadziła, dziarskim krokiem, w domowych kapciach po błotnistej drodze, trzymając tempo i wcale, ale to wcale się nie męcząc. Gdy doszliśmy do tej urokliwej cerkwi zaprosiła nas do środka, w milczeniu pokazała wnętrze, po czym zapaliła kilka modlitewnych świec na progu świątyni i oddała się modlitwie. Gdy obserwowaliśmy ją w tej pełnej skupienia medytacji, z oddali dało się słyszeć donośne nawoływanie. Pod rozłożystym drzewem, przy wielkim drewnianym stole, kilkanaście metrów od cerkwi, siedziało dwóch starszych Gruzinów. Sakartvelos Gaumarjos (czyt. sakartwelos gaumardżos), wznieśmy toast za Gruzję! I wznieśliśmy mnóstwo toastów, ale to już całkiem inna historia.